1.2 Pojęcie i zakres mleczarstwa
Mleczarstwo jest gałęzią gospodarki narodowej większości krajów świata. Podstawą jego jest mleko wydzielane przez zwierzęta mleczne, w szczególności przez bydło mleczne, zebu, bawoła domowego, jaka, gajala, kozę, owcę domową, wielbłąda, konia. Mleczarstwo obejmuje zarówno domowe jak i przemysłowe przetwórstwo mleka. Towarami rynkowymi tej gałęzi są; mleko surowe, mleko pitne i olbrzymia gama produktów mlecznych. Mleczarstwo obejmuje produkcję, przetwórstwo, dystrybucję, handel mlekiem i jego przetworami. Do mleczarstwa wliczyć także należy przemysł maszynowy i przemysł innych środków produkcji, oraz wszelkie usługi związane z produkcją, handlem i przetwórstwem mleka Ważną rolę odgrywa także otoczenie obejmujące: badania naukowe, szkolnictwo i publikacje. Nakreślenie ostrych i jednoznacznych granic dla mleczarstwa jako gałęzi gospodarki jest trudne.
Mleczarstwo we współczesnym rozumieniu jest kompleksem wielu ściśle ze sobą powiązanych części, które stanowią jednocześnie kolejne ogniwa łańcucha marketingowego mleka. Pierwsza część czyli Produkcja mleka, dla której niezbędna jest powierzchnia paszowa, z nielicznymi wyjątkami, odbywa się w gospodarstwach rolnych, angażując wiedzę i pracę rolnika, kapitał i całą skomplikowaną infrastrukturę gospodarstwa rolnego; obejmuje ona: hodowlę[1] zwierząt mlecznych, produkcję roślinną na potrzeby paszowe, zakup środków produkcji oraz sprzedaż mleka. Produkcji mleka towarzyszy skomplikowany proces ekonomiczny oraz finansowy. Przetwórstwo mleka, druga część mleczarstwa, najczęściej ulokowane jest poza gospodarstwem rolnym, w zakładzie przetwórczym, zazwyczaj zwanym mleczarnią, ale także w zależności od finalnego produktu, serowarnią, proszkownią, lodziarnią itp. Zakład przetwórczy obejmuje całą skomplikowaną organizację firmy, jej infrastrukturę techniczną, technologię przetwarzania mleka oraz technologie utylizacji odpadów. Ważne jest też określenie struktury własności zakładu. Przetwórstwo mleka może być także integralną częścią gospodarstwa rolnego, przetwarzając wyprodukowane w gospodarstwie mleko na produkty mleczne. Dotyczy to przede wszystkim małych gospodarstw rolnych, krajów słabo rozwiniętych, które sprzedają takie produkty na lokalnych rynkach. Znane są targi serowe w Urugwaju, gdzie rolnicy sprzedają wytworzony przez siebie ser. Przetwórstwo mleka występuje w gospodarstwach rolnych w Polsce, a produkty wytworzone sprzedawane są na lokalnych rynkach. Dotyczy to także krajów rozwiniętych. W świecie istnieje wiele nowoczesnych gospodarstw mlecznych, w których funkcjonuje nowoczesne i efektywne przetwórstwo mleka. Największym gospodarstwem hodowlanym na świecie na 24 000 szt. krów, w którym ulokowana jest nowoczesna mleczarnia znajduje się w Arabii Saudyjskiej. Bardziej szczegółowo opisano ją w rozdziale [x]. Ponadto w rozdziale [x] opisano inne przykłady gospodarstw hodowlanych z Argentyny, Irlandii, Niemiec, Polski i Szkocji, które jednocześnie zajmują się produkcją i przetwórstwem mleka. Przetwórstwu mleka towarzyszy skomplikowany proces ekonomiczny oraz finansowy. Ogniwem łączącym przetwórstwo z produkcją jest skup mleka, natomiast z handlem sprzedaż gotowych towarów. Zadaniem trzeciej części mleczarstwa czyli dystrybucji i handlu, jest dostarczenie ostatecznemu odbiorcy finalnych wyrobów mlecznych o odpowiedniej jakości, w sposób i w miejscu najbardziej satysfakcjonującym ostatecznych konsumentów. Dystrybucja i handel są bardzo złożonymi ogniwami łańcucha marketingowego obejmującymi: logistykę, ustalenie cen oraz działania marketingowe. Popyt na produkty mleczne leży w sferze zainteresowań ekonomiki konsumpcji.
[1] Zootechnika wyróżnia hodowlę i chów. Czynnikiem różnicującym jest “doskonalenie” zwierząt czyli fakt, że w hodowli prowadzi się świadome, systematyczne ulepszanie genotypu zwierząt.
-
© 2003 Michał Sznajder, © 2025 Horyzont. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Żadna część tej publikacji nie może być reprodukowana ani rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie bez zgody wydawcy.