1.4. Mleczarstwo tradycyjne a mleczarstwo nowoczesne

Mleczarstwo nie jest jednorodną gałęzią gospodarek narodowych. Można je pogrupowac w typy w zależności od stopnia nowoczesności, rynkowości i intensywności.

Zasadnicze typy mleczarstwa przedstawia schemat 1.1

Schemat 1. Typy mleczarstwa, jego gałęzi narodowych. Wyróżnić można więc 4 typy mleczarstwa tj.:

1. tradycyjne, nierynkowe
2. tradycyjne, rynkowe
3. nowoczesne, ekstensywne
4. nowoczesne, intensywne.

Mleczarstwo tradycyjne charakteryzuje się przede wszystkim autokonsumpcją wytwarzanych przez właściciela zwierząt produktów mlecznych. Jest ono nastawione na zaspakajanie potrzeb żywieniowych członków rodziny, czasami obcych, a nie na generowanie dochodów. Na ogół stado składa się z 1-2 krów o niskiej wydajności. Produkcja jest typowo sezonowa. Jest to mleczarstwo społeczności biednych, a także społeczności geograficznie odizolowanych. Próba intensyfikowania tego mleczarstwa wiąże się z nakładami, pojawieniem się ceny, która musi pokryć wzrastające koszty. Pojawianie się ceny  pozbawia wielu bardzo biednych ludzi możliwości korzystania z mleka i jego przetworów. W niektórych biednych krajach pojawiły się tańsze produkty mlekopodobne na które pozwolić sobie mogą ubodzy.  Mleczarstwo tradycyjne istnieć będzie tak długo, jak długo będą respektowane niektóre wierzenia religijne, jak długo akceptowany będzie specyficzny styl życia rolników w miniaturowych gospodarstwach rolnych - czyli chyba zawsze. Granicą mleczarstwa tradycyjnego i rynkowego jest pojawienie się ceny. Nie oznacza to, że na tradycyjnym biegunie nie będzie żadnych zmian. Będą one polegały na wdrażaniu i respektowaniu zasad higieny w celu zapobieżenia chorobom oraz na zmianach w sposobach racjonalnego spożywania mleka. Wzrastać także będzie wśród ludności krajów bogatych tęsknota do życia w naturze. Może ona wpływać na ponowne odradzanie się małych gospodarstw rolnych. Przewidywać można, że mleczarstwo tradycyjne spolaryzuje się na tradycyjne mleczarstwo ekstensywne, społeczności biednych i tradycyjne mleczarstwo intensywne społeczności bogatych. Pierwsze będzie wynikiem nędzy bez możliwości wyboru, a drugie wynikiem dobrobytu i osobistego wyboru człowieka. Przewiduje się, że przyrost ludności świata dotyczyć będzie raczej ludności biednej, dlatego także tempo rozwoju mleczarstwa tradycyjnego będzie szybsze niż nowoczesnego. Tempo przyrostu ludności biednej oraz marzenia ludności bogatej zadecydują o globalnym obrazie mleczarstwa XXI wieku. Ekonomia powinna w przyszłości poświęcać więcej uwagi tradycyjnemu biegunowi produkcji mleczarskiej, ponieważ jego znaczenie społeczne i politycznie wzrośnie ogromnie.

Mleczarstwo nowoczesne, nastawione jest na generowanie zysku przez zaspokajanie potrzeb żywieniowych konsumentów. Dotyczy ono wszystkich wysokorozwiniętych krajów świata. Rozwija się także w krajach o dominującym mleczarstwie tradycyjnym jak na przykład w Indiach. Cechą charakterystyczną tego bieguna jest zaangażowanie olbrzymiego kapitału i dlatego odnosi się ono do ludności zamożniejszej. Kluczową rolę odgrywa tutaj funkcjonowanie przemysłu, który rozpoznając zamożność konsumentów, dostarcza im dóbr o takiej wartości dodanej, na którą mogą sobie pozwolić. Mleczarstwo tego bieguna charakteryzuje wiele specyficznych cech, takich jak koncentracja, internacjonalizacja, konkurencyjność, innowacyjność, dywersyfikacja. Biegun mleczarstwa nowoczesnego poszerza się w miarę wzrostu gospodarczego społeczeństw. Głównym jego zadaniem jest równoważenie popytu i podaży w celu uniknięcia napięć na rynku. Mleczarstwo nowoczesne także ulega polaryzacji na nowoczesne mleczarstwo intensywne oraz nowoczesne mleczarstwo ekstensywne. Nowoczesne mleczarstwo ekstensywne polega przede wszystkim na eliminacji wielu kosztów przy produkcji mleka a mianowicie kosztów budowania kosztownych obór, zaniechania orania ziemi, produkcji pasz na trwałych użytkach zielonych, całorocznego wypasu zwierząt. Ani ekstensywne ani intensywne nowoczesne mleczarstwo nie jest wynikiem wyboru człowieka lecz wynikiem możliwości wykorzystania warunków przyrodniczo pogodowych występujących w danym terenie.

Pomiędzy tymi skrajnymi biegunami istnieje wiele wariantów mleczarstwa, które są wynikiem wielu czynników sprawczych.

-

© 2003 Michał Sznajder, © 2025 Horyzont. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Żadna część tej publikacji nie może być reprodukowana ani rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie bez zgody wydawcy.

Powrót do spisu treści