1.3. Holistyczna metoda analizy ekonomii mleczarstwa
Ekonomia mleczarstwa jako nauka stosowana jest częścią ekonomii i zajmuje się opisem, badaniem i wyjaśnianiem zjawisk charakterystycznych dla mleczarstwa jako gałęzi gospodarki narodowej i jego otoczenia. Ekonomia mleczarstwa wykorzystuje cały dorobek metodyczny nauk ekonomicznych. Są trzy podejścia do ekonomicznej analizy mleczarstwa. Pierwsze cząstkowe polega na rozpatrywaniu poszczególnych jego ogniw lub elementów jako niezależnych działalności gospodarczych. Na przykład bada się możliwość zwiększenia zysku z przetwórstwa bez uwzględnienia środowiska, w którym ta gałąź funkcjonuje. Powiększenie zysku jednego ogniwa mleczarstwa kosztem drugiego rodzi konflikty i ostrą konkurencję w branży. Przykładem może być konflikt pomiędzy producentami i przetwórcami, przetwórcami a handlowcami, handlowcami a konsumentami itd.
Drugie, łańcuchowe podejście do ekonomicznej analizy mleczarstwa polega na opisywaniu, analizowaniu i badaniu wpływu zjawisk ogniwa łańcucha marketingowego mleka jako całości, od gospodarstwa rolnego począwszy, a na gospodarstwie domowym i ostatecznym konsumencie skończywszy. Podejście takie polega na wskazaniu jaki wpływ na efektywność całości łańcucha marketingowego i na jego elementy składowe mają decyzje poszczególnych uczestników tego łańcucha.
Trzecie, holistyczne podejście do analizy mleczarstwa dodatkowo uwzględnia kontekst międzynarodowy czyli import i eksport produktów mlecznych, międzynarodowe uregulowania prawne, konkurencyjność żywności pochodzenia mlecznego do pozostałej żywności. Niniejsza książka jest ekonomiczną analizą mleczarstwa w ujęciu holistycznym. W takim całościowym ujęciu ekonomia mleczarstwa opisuje, bada i wyjaśnia osiem poniższych grup zagadnień:
Makrośrodowisko mleczarstwa, czyli wielkość i skalę produkcji mleka na całym świecie, rozmieszczenie produkcji w poszczególnych jego częściach, konkurencyjność regionów, światowy handel mlekiem i jego przetworami, politykę mleczarską poszczególnych krajów, zmiany w tendencjach odżywiania się, itp.
Ekonomikę produkcji mleka w gospodarstwie rolnym, czyli całokształt zagadnień ekonomicznych związanych z procesem produkcji mleka w gospodarstwie. Najważniejszymi problemami tutaj rozważanymi są: ekonomika skali produkcji, ekonomika jakości mleka, efektywność inwestowania w środki obrotowe i trwałe, ekonomika żywienia zwierząt, organizacja obrotu stada, płynność finansowa gospodarstwa, badanie udziału ceny mleka w końcowej cenie produktu mleczarskiego.
Na rynku surowca popyt reprezentuje przemysł przetwórczy, a podaż producenci mleka. Jest to krytyczny i jednocześnie najbardziej upolityczniony element łańcucha marketingowego. Rolnik dąży do maksymalizacji ceny za mleko, gdy przemysł mleczarski do jej minimalizacji. Brak racjonalnego zrównoważonego poziomu cen powoduje z jednej strony góry masła czy mleka w proszku, których nie można zbyć, bądź też z drugiej manifestuje się w formie strajków i gwałtownych demonstracji rolników.
Rynek mleka surowego przybiera coraz to bardziej charakter ogólnoświatowy. Oznacza to, że w przyszłości rolnicy na całym świecie będą otrzymywali jednakową za nie zapłatę. Już dzisiaj oblicza się BFP, która wskazuje wciąż istniejące różnice pomiędzy regionami. W przyszłości różnice regionalne będą funkcją kosztów transportu mleka i przetworów z terenów o niższej cenie do terenów o wyższej cenie.
W chwili obecnej występuje dualizm tego rynku. Na znacznych obszarach jest to rynek centralnie sterowany, podczas gdy w innych jest to rynek wolny. Podstawowe pytanie na najbliższe dziesięciolecia to jakim on pozostanie: wolnym, sterowanym?, a może dualizm rynku pozostanie na długie lata?
Ekonomia przetwórstwa mleka, która stanowi całokształt zagadnień ekonomicznych, finansowych, handlowych i logistycznych przedsiębiorstw przetwarzających mleko. Ważnymi zagadnieniami są: analiza portfela wytwarzanych artykułów, badanie opłacalności przetwórstwa, ekonomika skali, analiza punktu progowego i związana z tym analiza minimalnych cen za produkty, płynność finansowa przedsiębiorstwa czy wreszcie efektywność inwestowania.
Rynek produktów mlecznych, na którym popyt reprezentuje hurt lub detal, a podaż zakłady przetwórcze. Handel detaliczny dąży do jak największego obniżania cen podczas gdy mleczarnie do ich maksymalizowania. W tej grze rynkowej przetwórnie dążą do uzyskania jak najlepszej pozycji rynkowej poprzez wariantowanie strategii produktu, które obejmuje długość życia produktu, przestrzenie produktu, portfel produktów oraz przez wariantowanie strategii rynkowych, takich jak na przykład strategie cenowe czy marki. Przedsiębiorstwa handlowe dążą do minimalizacji kosztów poprzez stosowanie technik JIT, przerzucanie ryzyka na producentów czy włączanie go w zwiększanie efektywności sprzedaży z metra bieżącego półki.
Rynek artykułów mlecznych, na którym popyt reprezentuje ostateczny konsument a podaż hurtownik, detalista, restauracja lub punkt szybkiej żywności. Do najważniejszych zagadnień należą tutaj elastyczność cenowa i dochodowa mleka, krzyżowa elastyczność cenowa dla produktów substytucyjnych, wreszcie cały pakiet problemów marketingowych związanych z oddziaływaniem na końcowego konsumenta.
Ekonomia usługi oraz przemysłu środków do produkcji i przetwórstwa mleka. Jest to ogromy dział dotyczący zaopatrzenia gospodarstw rolnych w pasze, nawozy, środki ochrony roślin, maszyny do produkcji pasz, maszyn do doju. Wliczyć tutaj także należy usługi hodowlane, inseminacyjne, weterynaryjne, doradcze. Duże znaczenie mają także usługi budowlane. Przemysł przetwórczy uzależniony jest także od przemysłu wytwarzającego maszyny do przetwórstwa mleka, do pakowania, wytwarzającego samochody do zbioru mleka a także i do transportu produktów.
Ekonomika odżywiania się człowieka, czyli analiza czynników takich jak: uwarunkowania dietetyczne, dochodowe, cenowe, style życia, demografia, które wpływają na popyt na konkretne produkty.
Powyższe zestawienie wskazuje, jak szeroką problematykę obejmuje ekonomia mleczarska. Erudyta mleczarski musi znać zagadnienia hodowli i chowu bydła mlecznego, podstawy genetyki, żywienia zwierząt, ekonomiki i organizacji gospodarstw rolnych, ekonomiki i organizacji przetwórstwa, ekonomiki i organizacji handlu, zagadnienia marketingu, ekonomii, polityki rolnej oraz obserwować rozwój mleczarstwa na świecie.
-
© 2003 Michał Sznajder, © 2025 Horyzont. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Żadna część tej publikacji nie może być reprodukowana ani rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie bez zgody wydawcy.